Światowy dzień wody, który był obchodzony 22 marca zbiegł się z upublicznieniem raportu na temat Stanu Wody na Świecie (UNESCO:World Water Development Report). W tym roku pod hasłem: „Wody podziemne: uczynić niewidzialne widocznym” (Groundwater: Making the invisble visible). Motywem przewodnim są wody podziemne niewidoczne, ale ich wpływ na życie jest wszędzie widoczny. Są one jednym z najważniejszych zasobów Ziemi.

Około 99% dostępnej wody słodkiej stanowią wody gruntowe, które mają potencjał zaopatrzyć w wodę: gospodarstwa domowe, przemysł oraz rolnictwo. Już teraz wody gruntowe zapewniają połowę ilości wody pobieranej do użytku domowego przez ludność światową, w tym wodę pitną dla ludności wiejskiej, która nie ma dostępu do systemów sanitarnych. Ten naturalny zasób, który jest niewidzialny ale mający znaczący wpływ na nasze życie jest często mało doceniany a przez to niewłaściwie zarządzany i nadużywany. Jeden z rozdziałów raportu skupia się na problematyce wód podziemny w rolnictwie.

25% pobieranej wody z źródeł podziemnych jest użytkowana do nawadniania.

Do prowadzenia działalności rolniczej woda jest niezbędna. Rolnictwo odpowiada około 70% globalnemu poborowi wody. Postępujące zmiany klimatyczne, objawiające się zmiennością opadów oraz coraz częściej występującymi suszami i rosnącemu zapotrzebowaniu na wodę spowodują, że cenne zasoby wód podziemnych staną się niebawem jeszcze bardziej pożądane. Wzrost zapotrzebowania na żywność będzie powodował silną presję na wody gruntowe, nagły wzrost popytu spowoduje, że wydobycie wód gruntowych osiągnie niezrównoważony poziom i ostatecznie doprowadzi do ich wyczerpania. Korzystanie z całkowitego potencjału wód podziemnych będzie wymagało zdecydowanych i skoordynowanych działań aby korzystać z nich w sposób zrównoważony. Wzrost liczby ludności napędza popyt na bardziej intensywną i wartościową produkcję żywności. Wody podziemne są użytkowane do: nawadniania, hodowli zwierząt i innych działalności rolniczych w tym: przetwórstwo żywności, są coraz bardziej zależne od tego zasobu. W celu zaspokojenia światowego zapotrzebowania na wodę i rolnictwo do 2050 roku, w tym szacowanego około na 50% wzrostu żywności, pasz i biopaliw w stosunku do poziomów z 2012, niezbędne będzie zwiększenie produkcji rolniczej poprzez zrównoważoną intensyfikację poboru wód podziemnych. Jednocześnie ważne będzie zmniejszenie śladu wodnego i środowiskowego produkcji rolnej, co można osiągnąć np. poprzez agroekologię, lepszą politykę żywnościową oraz instrumenty gospodarcze.

W Polsce określeniem zasobów wód podziemnych i związków z wodami powierzchniowymi oraz ekosystemami zajmuje się Państwowa Służba Hydrogeologiczna. W Europie większość miast korzysta już z wód podziemnych. W Polsce około 70% wody pitnej pochodzi z ujęć wód podziemnych. Według najnowszych danych z dnia 31.12.2021, wielkość ustalonych dyspozycyjnych zasobów w Polsce wynosi około 34 ml m³ na dobę. W Polskim prawie w ustawie Prawo Wodne zapisana jest ochrona wód gruntowych. Korzystanie z nich nie może powodować ich pogorszeniu i ekosystemów od nich zależnych, w szczególności nie może naruszać ustaleń planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, powodować marnotrawstwa wody lub marnotrawstwa energii wody, a także nie może wyrządzać szkód. Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne każdemu przysługuje prawo do korzystania z wód, które powinno służyć wyłącznie zaspakajaniu potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego. Właścicielowi gruntu przysługuje prawo do korzystania z wód stanowiących jego własność oraz z wody podziemnej znajdującej się w jego gruncie, jednak w ilości nie większej niż 5 m³ na dobę w ujęciu średniorocznym. Większy pobór jak również wykonanie urządzeń wodnych wiąże się z koniecznością uzyskania niezbędnych zgód wodnoprawnych. Prawo wodne wskazuje również, że produkcja rolna musi być prowadzona w sposób zapobiegający zanieczyszczaniu wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych i ograniczający takie zanieczyszczenia. Minister właściwy ds. gospodarki wodnej został zobowiązany ustawą do opracowania programu działań, którego celem jest zmniejszenie zanieczyszczenia wód spowodowanego nawożeniem użytków rolnych nawozami naturalnymi (gnojówka, gnojownica, obornik) zawierającymi związki azotu oraz zapobieganie dalszym zanieczyszczeniom tego rodzaju. Program azotanowy, określa dokładne zasady nawożenia i przechowywania nawozów. Obowiązuje na terenie całego kraju w celu ochrony wód, w tym podziemnych.

Opolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Łosiowie, działając pod patronatem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz przy współpracy z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, podjął inicjatywę dotyczącą tworzenia Lokalnych Partnerstw ds. Wody w woj. opolskim czyli sieci efektywnej współpracy pomiędzy kluczowymi partnerami na rzecz zarządzania zasobami wody w rolnictwie i na obszarach wiejskich oraz łagodzenia skutków suszy na poziomie lokalnym. Głównym celem funkcjonowania LPW jest poprawa gospodarki wodnej, diagnoza sytuacji w zakresie zarządzania zasobami wody pod kątem potrzeb rolnictwa i mieszkańców obszarów wiejskich na terenie powiatu, aktywizowanie społeczności lokalnych i umacnianie współpracy pomiędzy wszystkimi podmiotami. Ważnym zadaniem jest również wypracowanie wspólnych rozwiązań na rzecz poprawy szeroko pojętej gospodarki wodnej w rolnictwie i na obszarach wiejskich oraz współdecydowanie o tym co dzieje się na danym terenie.

W województwie opolskim Lokalne Partnerstwa powstały już we wszystkich powiatach. W skład partnerstw wchodzą zarówno przedstawiciele samorządów, przedstawiciel Gminnych Spółek Wodnych, organizacje pozarządowe, rolnicy oraz osoby zainteresowane efektywną gospodarką wodną.

Na temat tworzenia i uczestnictwa w Lokalnym Partnerstwie ds. Wody w woj. opolskim zapraszam do kontaktu z koordynatorem ds. LPW Panią Magdaleną Semeniuk., tel. 77 4437 133, e-mail: magdalena.semeniuk@oodr.pl

Źródło u autora.