Rzepak ozimy, dzięki ciągłej ewolucji technologii, niesie za sobą wiele możliwości upraw.

Ciągła ewolucja technologii uprawy rzepaku ozimego niesie za sobą wiele możliwości. Głównym jej celem jest zmniejszenie energochłonności i czasochłonności produkcji, dlatego przez uproszczenia w uprawie dąży się do ograniczenia kosztów paliwa, a także kosztów eksploatacji maszyn rolniczych i czasu pracy człowieka. Ma to ekonomiczne uzasadnienie, ponieważ na plonowanie roślin wpływa nie tylko właściwa agrotechnika, ale też odpowiednie nawożenie, terminowość siewu, dobór odmiany, stanowiska pod uprawę i ochrona roślin.

Wybór właściwej technologii uprawy rzepaku ozimego wiąże się z wieloma czynnikami. Należy uwzględnić warunki klimatyczne, czyli sumę opadów w danym rejonie, długość okresu wegetacji rośliny, temperaturę. Istotne znaczenie mają także warunki glebowe: ukształtowanie i przepuszczalność terenu, rodzaj gleby oraz jej skład granulometryczny, dzięki czemu można dobrać odpowiednie maszyny i technologię uprawy.

Uprawa uproszczona

Stosowanie uproszczeń uprawy ma uzasadnienie ekonomiczne. Główną ideą tego systemu jest zminimalizowanie liczby zabiegów i głębokości uprawy. W systemie uproszczonym ważną rolę odgrywają zestawy wieloczynnościowe, istotnie ograniczające liczbę przejazdów roboczych i ugniatanie gleby. Podorywkę można zastąpić agregatem ścierniskowym lub broną talerzową. Maszyny te mają za zadanie zmieszanie reszek pożniwnych z glebą, nie przykrywając ich całkowicie. Wówczas nie przesusza się nadmiernie warstwy ornej, a składniki pokarmowe wolniej przemieszczają się w głąb profilu glebowego.

Przed siewem wykonuje się głębszą uprawę około 15 cm. Można wykonać płytszą orkę lub pracę pługa zastąpić maszynami i narzędziami spulchniająco-kruszącymi, np.: głębosz, kultywator, pług dłutowy. Oprócz wymienionych maszyn można użyć brony aktywnej lub glebogryzarki w różnych zestawach. Sprzęty te są znacznie wydajniejsze, niż pług pracujący na tej samej głębokości. Stosując ten system uprawy, spadek plonu nie jest zbyt duży i zauważalny w początkowych latach jego stosowania. Należy wykazywać większą dbałość o dobór środków chemicznych. Uproszczony system uprawy roli nie wymaga zbyt wysokich kosztów związanych z zakupem drogiego sprzętu, jak np. w przypadku siewu bezpośredniego, dlatego może być alternatywą dla uprawy tradycyjnej.

Uprawa konserwująca

Istnieje wiele definicji określających ten system uprawy. Literatura amerykańska określa ją jako uprawę, przy której w porównaniu do uprawy orkowej (tradycyjnej) na powierzchni gleby pozostaje co najmniej 30% resztek roślinnych. W niemieckim ujęciu uprawa ta obejmuje wyłącznie uprawy o intensywności mniejszej od uprawy tradycyjnej, a większe od zerowej. Polska literatura mówi, że jest to system uprawy roli wykorzystujący mulczowanie, którego celem jest ochrona gleby przed degradacją i zachowaniem jej produktywności.

W rolnictwie zrównoważonym popularyzuje się uprawę konserwującą. Jej celem jest zwiększenie żyzności gleby przy niższych nakładach, bez ujemnego wpływu na plonowanie roślin, uwzględniając jednocześnie ochronę środowiska przyrodniczego. Uprawa ta ma wiele zalet:

• poprawia się struktura gleby, zwiększa się poziom jej ochrony przed erozją wietrzną i wodną, zmniejsza zlewność oraz podatność na zaskorupianie, przez pozostawienie na powierzchni gleby mulczu z resztek pożniwnych lub międzyplonów;
• przez mniejsze zużycie paliwa ograniczone są nakłady poniesione na uprawę roli;
• zwiększa się sekwestracja węgla organicznego w glebie, dzięki czemu emisja CO₂ do atmosfery jest ograniczona.

Uprawa pasowa

Uprawa pasowa (strip-till), to technologia polegająca na głębokiej uprawie zaledwie wąskich pasów pola, w których wysiewa się nasiona. Międzyrzędzia pozostawia się bez uprawy. Na tę technologię decyduje się coraz więcej polskich rolników, ponieważ pozwala ona na siew bezpośrednio w ściernisko. Po zbiorze przedplonu nie wykonuje się żadnych uprawek. Słoma z przedplonu powinna być bardzo dobrze rozdrobniona i równomiernie rozprowadzona po polu, ponieważ jej celem jest ograniczenie parowania i utraty wody z gleby. Za jednym przejazdem agregatu uprawowo siewnego możliwa jest także aplikacja nawozu pod nasiona, dzięki czemu roślina może pobierać składniki pokarmowe po wschodach.

Główną zaletą uprawy pasowej jest oszczędność paliwa i czasu potrzebnego na wykonanie uprawek po zbiorze przedplonu oraz ograniczenie erozji powietrznej i wodnej, przez pozostawienie mulczu w nieuprawianych pasch gleby. W długo niespulchnianej glebie zostaje zachowana większa ilość wody.

Wadą tej technologii uprawy są drogie agregaty uprawowo-siewne, wymagające ciągników o dużej mocy oraz zwiększona ilość zużywanych herbicydów, a zwłaszcza stosowanie herbicydu totalnego przed siewem.

Uprawa zerowa

Stosując siew bezpośredni po zebranym przedplonie nie wykonywane są żadne uprawki, a pozostałości po zbiorze niszczone są głównie metodą chemiczną. W zasadnie siew bezpośredni przynosi podobne efekty jak uprawa uproszczona, a różnica pomiędzy dwiema technologiami uprawy wynika głównie z tego, że przy siewie bezpośrednim w mniejszym stopniu mechanicznie niszczone są chwasty oraz samosiewy, opóźniony jest rozkład resztek pożniwnych. W mniejszym stopniu uprawa zerowa ogranicza występowanie szkodników.

Metoda ta stosowana jest bardzo rzadko, szczególnie na dużych obszarach i terenach suchych. System nie jest popularny ze względu na konieczność zakupu drogiego specjalnego siewnika, a także przyczynia się do obniżenia plonowania. W tym systemie siew jest wykonywany za pomocą siewników z redlicami dłutowymi, bądź talerzowymi. Jego celem jest umieszczenie nasion bezpośrednio w ściernisku, z minimalnym wykonaniem uprawy gleby (uprawione jest zalewie 5-20% powierzchni pola).

Stosując nowoczesne systemy uprawy możemy uzyskać wysokie plony, pod warunkiem, że wybierzemy właściwy system uprawy dostosowany do warunków glebowych i klimatycznych gospodarstwa. Stosowanie uproszczeń ma nie tylko swoje ekonomiczne uzasadnienie, ma również wpływ na środowisko przyrodnicze np.: ograniczane jest przesuszanie gleb, poprzez wykonywanie dużej ilości uprawek. Zmniejsza się wówczas parowanie z powierzchni gleby, co zmniejsza jej erozję.