Wspólna Polityka Rolna została stworzona w 1962 roku, a jej podstawowymi celami są:

• wspieranie rolników i poprawa wydajności rolnictwa przez zapewnienie stabilnych dostaw żywności po przystępnych cenach
• zapewnienie unijnym rolnikom odpowiedniego standardu życia
• wspieranie zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi i przeciwdziałania zmianie klimatu
• ochrona obszarów wiejskich i krajobrazów w całej UE
• kultywowanie gospodarki wiejskiej przez promowanie zatrudnienia w rolnictwie, przemyśle rolno-spożywczym i w sektorach powiązanych.

W ramach najnowszego Planu Strategicznego WPR na lata 2023 – 2027, środki pochodzące z UE dla Polski będą wynosić blisko 22 mld euro. WPR od 2023 roku ma opierać się na 10 kluczowych celach:

• zapewnienie godziwych dochodów rolnikom,
• zwiększenie konkurencyjności,
• poprawa pozycji rolników w łańcuchach żywnościowych,
• przeciwdziałanie zmianom klimatu,
• ochrona środowiska,
• zachowanie krajobrazów i różnorodności biologicznej,
• wspieranie zmiany pokoleniowej,
• tętniące życiem obszary wiejskie,
• ochrona jakości żywności i zdrowia,
• wspieranie wiedzy i innowacji.

Jednym z pierwszych działań realizowanych w ramach Planu Strategicznego WPR na lata 2023 – 2027 są Ekoschematy, czyli nowy rodzaj płatności bezpośrednich.

Realizacja Ekoschematów polega na podejmowaniu konkretnych interwencji, które są korzystne dla środowiska, klimatu i dobrostanu zwierząt a jednocześnie wykraczają poza podstawowe wymogi określone w warunkowości. Celem wdrażania Ekoschematów jest przede wszystkim łagodzenie zmian klimatu oraz ochrona zasobów naturalnych: wody, gleby, powietrza i bioróżnorodności. Przygotowane są już punkty lub stawki płatności, ale nie są one jeszcze ostateczne, a ich wysokość będzie uzależniona od zainteresowania rolników ekoschematem.

Do realizacji od 2023 roku opracowano 5 ekoschematów obszarowych:

1. Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi

Ten ekoschemat obejmuje aż 8 praktyk, za realizację których przyznawane będą punkty (Tabela 1.), więc suma punktów pomnożona przez wielkość działki będzie decydować o wysokości przyznanej pomocy. Ważne jest, że rolnik będzie miał możliwość łączenia ekoschematów na jednej działce (Tabela 2).

Wśród 8 praktyk tego ekoschematu znajdują się:

• ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt, której celem jest ochrona bioróżnorodności poprzez właściwe gospodarowanie na TUZ o niskiej wartości produkcyjnej
• międzyplony ozime / wsiewki śródplonowe, której celem jest poprawa stanu i ochrona gleby przed erozją
• opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia
• zróżnicowana struktura upraw, której celem jest poprawa jakości gleby i potrzeba odbudowy materii organicznej poprzez wzbogacenie struktury upraw o gatunki roślin, które wpływają zarówno na dodatni bilans materii organicznej, jak i na zwiększenie różnorodności biologicznej.
• wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji, której celem jest ograniczenie emisji amoniaku do atmosfery
• stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo
• uproszczone systemy upraw, której celem jest wsparcie konserwującej uprawy roli, poprzez zachowanie naturalnych zasobów przyrody przy równoczesnym osiąganiu zadowalających plonów.
• wymieszanie słomy z glebą, której celem jest zwiększenie poziomu zawartości materii organicznej w glebie.

Warunkiem przystąpienia do ekoschematu jest uzyskanie minimalnej liczby punktów, która stanowi równowartość punktów, które rolnik otrzymałby w sytuacji realizacji na co najmniej 25 % powierzchni użytków rolnych najwyżej punktowanej praktyki. Oznacza to w praktyce, że gospodarstwo o powierzchni 10 ha uzyskać minimum 12,5 pkt. Dlatego rolnicy chcący realizować w swoich gospodarstwach ekoschemat pn. Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, w zależności od tego jakie praktyki wybierze i jak wysoko będą one punktowane, na takiej powierzchni będzie musiał realizować ekoschemat.

2. Obszary z roślinami miododajnymi

• utworzenie obszaru z roślinami miododajnymi przez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków roślin miododajnych,
• zakaz produkcji rolnej do dnia 31 sierpnia,
• zakaz stosowania środków ochrony roślin.

3. Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin.

• prowadzenie produkcji rolnej zgodnie z metodykami Integrowanej Produkcji,
• konieczność zachowania, w danym roku kalendarzowym, wszystkich posiadanych w gospodarstwie trwałych użytków zielonych.

4. Biologiczna ochrona upraw

• zastosowanie zabiegu ochrony roślin z wykorzystaniem biologicznej ochrony roślin przy użyciu preparatów mikrobiologicznych zgodnie z etykietą danego środka przy jednoczesnej rezygnacji z zabiegów metodami chemicznymi.

5. Retencjonowanie wody na TUZ

Celem interwencji jest promowanie retencjonowania wody, które poprawia gospodarkę wodną, a także ogranicza emisję dwutlenku węgla do atmosfery.

• Warunkiem uzyskania płatności w danym roku jest wystąpienie na trwałych użytkach zielonych zalania lub podtopienia, zdefiniowanego jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80%, w okresie między 1 maja a 30 września, przez okres co najmniej 12 następujących po sobie dni.

Wsparcie będzie dotyczyło gospodarstw realizujących równolegle na danym obszarze zobowiązania w ramach:

• wybranych wariantów pakietów przyrodniczych związanych z zachowaniem cennych siedlisk przyrodniczych i siedlisk zagrożonych gatunków ptaków w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020: Pakietu 4. Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 (poza wariantem 4.3. Murawy) lub Pakietu 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000 (poza wariantem 5.3. Murawy) oraz analogicznych zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych w ramach PS WPR, lub
• ekoschematu Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi w zakresie praktyki Ekstensywne użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt lub interwencji Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000, lub
• interwencji Rolnictwo ekologiczne i działania Rolnictwo ekologiczne PROW 2014-2020.

Tabela 1. System punktowy do ekoschematu Rolnictwo węglowe
i zarządzanie składnikami odżywczymi