Europejski Zielony Ład, Strategia „Od pola do stołu” oraz Strategia na rzecz bioróżnorodności wdrożyły cele środowiskowe i klimatyczne dla sektora rolnego. Mają one przyczynić się do osiągnięcia unijnego celu neutralności klimatycznej do 2050 roku oraz zmienić obecny unijny system żywnościowy w model zrównoważony. Analiza i rozwój Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) oraz unijnego sektora rolnego wymagają dostępu do obiektywnych, aktualnych i istotnych informacji na temat wyników i poziomu zrównoważenia gospodarstw w Unii Europejskiej. W związku z tym Komisja Europejska wskazała na konieczność doskonalenia procesu zbierania danych na poziomie gospodarstw rolnych.

Dotychczas zbierano dane gospodarcze za pośrednictwem Sieci Danych Rachunkowych Gospodarstw Rolnych – FADN (Farm Accountancy Data Network). Europejski system zbierania danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (FADN) został formalne utworzony w 1965 r. na podstawie Rozporządzenia Rady EWG nr 79/65/EEC z dnia 15 czerwca 1965 r. Następnie był on rozbudowywany etapowo w miarę poszerzania Unii Europejskiej.

Podstawowe cele Polskiego FADN

• dostarczanie danych rachunkowych z reprezentatywnej próby gospodarstw rolnych do Sieci Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych – FADN;
• określanie rocznych dochodów wytworzonych w gospodarstwach rolnych;
• wykonywanie analiz ekonomicznych dla różnych grup gospodarstw rolnych oraz ocena sytuacji w rolnictwie i na rynkach rolnych.

Przekształcenie FADN w FSDN

Obecnie wszystkie kraje członkowskie, działając na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2674 (Dziennik Urzędowy UE 29 listopada 2023 r.), są na etapie przekształcenia FADN w Sieć Danych Dotyczących Poziomu Zrównoważenia Gospodarstw Rolnych – FSDN (Farm Sustainability Data Network). Inicjatywa FSDN poszerzy zakres gromadzonych danych o wzmocniony wymiar gospodarczy oraz dane środowiskowe i społeczne. Informacje mają być zbierane od 2025 roku. Gromadzenie dodatkowych danych będzie pomocne w monitorowaniu i ewaluacji celów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i Europejskiego Zielonego Ładu oraz Strategii „Od pola do stołu” i Strategii na rzecz bioróżnorodności.

Obowiązki krajów członkowskich i rola Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej

Przepisy Unii Europejskiej nakładają krajom członkowskim obowiązek przekazywania Komisji Europejskiej danych rachunkowych z gospodarstw rolnych. Zakładają również, że Agencją Łącznikową (wykonującą zadania państwa członkowskiego w zakresie FSDN) będzie Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy.

Zadania Agencji Łącznikowej FADN/FSDN

Agencja Łącznikowa FADN/FSDN realizuje szereg zadań. Jednym z najistotniejszych jest sporządzenie planu wyboru gospodarstw przekazujących dane. Zbierane dane będą wykorzystywane do sporządzania w Instytucie Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB w Warszawie (IERiGŻ – PIB) zestawień tabelarycznych oraz szeregu analiz sytuacji ekonomiczno-produkcyjnych różnych grup gospodarstw rolnych. Posłużą również do analiz uwzględniających nowe środowiskowo-społeczne zmienne, a także do oceny wpływu WPR na środowisko.

Procedura zbierania danych i dobrowolność uczestnictwa

Dane FSDN dla IERiGŻ – PIB (podobnie jak dotychczas w przypadku FADN) będą zbierane za pośrednictwem biur rachunkowych. Funkcję biur rachunkowych na szczeblu wojewódzkim pełnią Ośrodki Doradztwa Rolniczego. W FSDN nadal będzie obowiązywała reguła o dobrowolnym uczestnictwie rolników w systemie.