Soja to roślina, której uprawa zdobywa coraz większe uznanie w Polsce. W ciągu ostatnich lat powierzchnia upraw soi w naszym kraju zwiększyła się ponad trzydziestokrotnie. Świadczy to o rosnącym znaczeniu tej rośliny, głównie ze względu na opłacalność. Coraz więcej polskich rolników decyduje się na uprawę soi, nie tylko ze względu na jej wartość odżywczą, ale także korzystny wpływ na glebę oraz płodozmian.
Wartość odżywcza soi
Wzrost zainteresowania produkcją nasion soi to także efekt rosnącej świadomości konsumentów, którzy coraz częściej doceniają zdrowotne właściwości tej rośliny. Soja charakteryzuje się wysoką wartością odżywczą. Jej nasiona zawierają ponad 40% białka o korzystnym składzie aminokwasowym, około 20% tłuszczu, bogatego w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe oraz inne cenne składniki. Dzięki tym właściwościom staje się coraz częściej uprawiana w systemie ekologicznym, gdzie plonuje na zadowalającym poziomie. W Polsce wykorzystuje się ją głównie do celów paszowych. Zawiera bardzo dużo białka wysokiej jakości, które wspiera prawidłowy rozwój i szybki wzrost zwierząt hodowlanych.
Warunki uprawy soi
Roślina ta charakteryzuje się wyjątkową odpornością na suszę i szereg chorób, co sprawia, że jest stosunkowo łatwa w uprawie. Jej elastyczność glebowa sprawia, że dobrze rośnie na glebach różnego typu, pod warunkiem, że są one dobrze nasłonecznione, przewiewne i żyzne. Przy planowaniu uprawy soi należy unikać ciężkich, zimnych, kwaśnych i podmokłych gleb, a także gleb po uprawie roślin strączkowych, sorgo, trawach, słoneczniku, kapustowatych lub wieloletnich motylkowych.
Siew i wymagania temperaturowe
Siew soi powinien odbywać się w okresie od 20 kwietnia do 5 maja, o ile warunki pogodowe na to pozwalają. Gleba w tym czasie powinna być dobrze ogrzana, o temperaturze minimalnej 8-10°C, w rzędach co około 20 cm. Zaleca się jak najwcześniejszy siew, aby zmniejszyć ryzyko niskiego osadzenia strączków, co może negatywnie wpłynąć na plonowanie. W okresie kwitnienia soja wymaga ciepła – najlepsze plony osiągane są przy temperaturach między 22 a 25°C. Spadek temperatury poniżej 17°C może opóźnić kwitnienie, a poniżej 10°C może je całkowicie zatrzymać.
Nawożenie i symbioza
Przed przystąpieniem do uprawy soi istotne jest, aby gleba miała odpowiedni odczyn, zbliżony do neutralnego. Dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi (Bradyrhizobium japonicum) soja może wykorzystywać wolny azot z powietrza, co sprzyja jej wzrostowi i plonowaniu. Symbioza ta jest możliwa tylko po zaprawieniu nasion przed siewem odpowiednią szczepionką. Soja nie wymaga dodatkowego nawożenia azotem; wystarczające są nawozy fosforowe, potasowe, siarkowe i magnezowe. Należy jednak unikać nawozów zawierających bor, molibden, cynk, miedź i mangan, ponieważ mogą one negatywnie wpłynąć na asymilację azotu.
Odporność na choroby i szkodniki
Soja wykazuje znaczną odporność na choroby oraz szkodniki. Przekłada się to na ograniczoną konieczność stosowania środków ochrony roślin. Uprawa soi wiąże się z dość niskimi kosztami produkcji, co sprawia, że jest ona atrakcyjną rośliną w ramach płodozmianu. Stanowi doskonały „przerywnik” między sezonami zbóż. Jest cennym elementem rotacji upraw – wzbogaca glebę w azot jako roślina przedplonowa.
Korzyści dla gleby i zbiorów
Pozostawiając resztki pożniwne, soja korzystnie wpływa na właściwości fizyczne i chemiczne gleby, zwiększając zawartość substancji organicznych oraz poprawiając jej właściwości biologiczne i zasobność w azot. Zbiory soi przypadają od końca sierpnia do połowy października, po opadnięciu liści i zbrązowieniu strąków.
Wyzwania w uprawie soi
Uprawa soi może być korzystnym i obiecującym przedsięwzięciem dla polskich rolników, spełniającym zarówno ich oczekiwania, jak i wymagania uprawowe. Choć soja ma wiele zalet, w tym roku rolnicy musieli zmierzyć się z wyzwaniami związanymi z gwałtownymi zmianami pogody, które towarzyszyły pracom polowym. W niektórych przypadkach doszło do wtórnego zachwaszczenia, gradobicia czy ulewnych deszczy we wrześniu, co prowadziło do pojawienia się chorób grzybowych w strąkach. Mimo to, dzięki odpowiedniej pielęgnacji, plantacje zdołały się zregenerować, a rolnicy liczą na satysfakcjonujące plony w granicach od 1,2 t/ha do 3,5 t/ha. W tym roku pojawiło się także więcej punktów, gdzie rolnicy mogą sprzedać swoje plony.
Artykuł ukazał się w czasopiśmie Kurier Rolniczy nr 11/2024. Zapraszamy do prenumeraty, informacje pod nr tel. 77 44 37 142.
