A może jajko eko?

Jednym z alternatywnych sposobów gospodarowania jest produkcja ekologiczna. Pod pojęciem produkt ekologiczny rozumiemy produkt pochodzący z produkcji ekologicznej, inny niż wytworzony w okresie konwersji. Prowadzenie produkcji ekologicznej stwarza warunki do gospodarowania w sposób zrównoważony, wspomagający ochronę środowiska naturalnego, a na to kładzie główny nacisk Unia Europejska w nowej perspektywie WPR na lata 2023-2027.

Zgodnie z wytycznymi kraje wspólnoty powinny dążyć w najbliższej perspektywie do powiększenia bazy gospodarstw ekologicznych, tak aby stanowiły one 25% gospodarstw Unii Europejskiej. Polska w obecnym okresie produkuje dużą ilość ekologicznych warzyw i owoców, natomiast kuleje ekologiczna produkcja zwierzęca. Sytuacja ta wynika przede wszystkim z tego, że brakuje nam przetwórni produktu ekologicznego.

W dobie globalizacji, intensyfikacji produkcji opartej na nawożeniu i stosowaniu środków ochrony roślin, a także rosnącej konkurencji na rynku, poszukiwanie nisz rynkowych może stanowić alternatywne źródło dochodu dla małych i średnich gospodarstw. Taką niszą może stać się produkcja jaj ekologicznych, zwłaszcza tam, gdzie świadomość ekologiczna konsumentów jest na wysokim poziomie, nie tylko w okolicach wielkich miast, ale również na małym rynku lokalnym.

Jajka są łatwe w transporcie i sprzedaży, zajmują niewiele miejsca, można je przechowywać, a ich produkcja jest niezależna od warunków klimatycznych. Dzięki temu stanowią przewidywalne źródło dochodu, zapewniając całoroczny przypływ gotówki w gospodarstwie. Jednakże, aby tak się stało, należy spełnić pewne warunki w zakresie zasad chowu ekologicznego i dobrostanu kur niosek.

Podstawowe zasady produkcji ekologicznej określa Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego Rady (UE) 2018/848 z dnia 30.05.2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produkcji ekologicznej.

Podstawowe zasady chowu ekologicznego

Podstawową i niezmienną od lat zasadą w rolnictwie ekologicznym jest to, że w produkcji zwierzęcej, z wyjątkiem pszczelarstwa, nie jest możliwy chów zwierząt bez gruntów rolnych. W chowie ekologicznym zwierząt dodatkowo obowiązują następujące zasady:

• Zakaz stosowania GMO (organizmów genetycznie modyfikowanych) na każdym etapie produkcji.
• Zakaz chowu sztucznie wyhodowanych zwierząt poliploidalnych oraz innych form sztucznego rozrodu, tj. klonowanie czy przenoszenie zarodków.
• Stosowanie naturalnych metod reprodukcji, choć dopuszcza się sztuczne zapładnianie.
• Zakaz stosowania hormonów lub substancji o podobnym działaniu oraz stymulatorów wzrostu, w tym antybiotyków, kokcydiostatyków lub substancji o podobnym działaniu.

Ważne są również przepisy dotyczące wyboru hodowanych ras i linii – pierwszeństwo mają tu rodzime rasy i linie przydatne do produkcji ekologicznej, uwzgledniające takie ich cechy jak:

• zdolność zwierząt do warunków lokalnych,
• wartość hodowlana,
• długowieczność, żywotność,
• zdrowotność i odporność na choroby bez szkody dla ich dobrostanu.

Stado ptaków w gospodarstwie ekologicznym specjalizujące się w produkcji jaj ekologicznych musi być dostosowane do możliwości produkcyjnych gospodarstwa.

Dobierając rasy i linie do chowu kur niosek, najlepiej sprawdzają się stare rasy rodzime i lokalne. Ważne jest, aby ptaki pochodziły z własnej produkcji ekologicznej lub innego gospodarstwa ekologicznego o podobnym profilu produkcji. W przypadku braku ekologicznego drobiu na rynku dopuszcza się zakup drobiu bez certyfikatu ekologicznego za zgodą WIJHARS, pod warunkiem że zakupione kury mają mniej niż trzy dni życia.

Przykład zapewnienia prawidłowych warunków dla kur niosek w ramach prowadzenia produkcji ekologicznej jaj

Żywienie

Kury powinny być żywione paszami ekologicznymi tj. ziarno zbóż czy zielonka, minimum 30% musi pochodzić z własnego gospodarstwa lub współpracy eko.

Ponadto, jako ptactwo grzebiące, kury powinny mieć dostęp do wybiegów i terenów na świeżym powietrzu przez cały dzień. Okres przestawiania całego gospodarstwa na produkcję ekologiczną trwa minimum 2 lata, także dla zwierząt. W przypadku wprowadzenia do gospodarstwa ekologicznego zwierząt nieekologicznych, okres konwersji wynosi 6 tygodni – w przypadku drobiu do produkcji jaj wprowadzonego w wieku poniżej 3 dni.

Wymogi dotyczące kurników

W odniesieniu do pomieszczeń i dobrostanu kurników stosuje się następujące wymogi:

• Kurniki muszą być tak skonstruowane, aby ptaki miały łatwy dostęp do terenów na otwartej przestrzeni.
• Każdy otwór wyjściowy/wejściowy musi być dostosowany do wielkości ptaka, 4 m/100 m² powierzchni użytkowej minimalnej powierzchni kurnika.

• Dodatkowo do otworów podwyższonych musi być doprowadzona rampa.
• W przypadku kurników przeznaczonych dla wielu stad w jednym pomieszczeniu nie może być więcej niż 3000 kur niosek lub 4800 piskląt.

Zapewnienie dostępu do terenów otwartych dla produkcji ekologicznej przez cały dzień jest jednym z podstawowych wymogów rolnictwa ekologicznego

Nieco inne wymagania dotyczą kurników z wiatami, w tym przypadku:

• Otwory z wnętrza kurnika do wiaty mają łączną długość 2m/100 m².
• Otwory z wiaty na otwartą przestrzeń powinny mieć 4m/100 m².
• Powierzchni wiaty nie uwzględnia się przy obliczaniu obsady i minimalnej powierzchni, chyba że ta wiata posiada izolację zapewniającą inną temperaturę niż na zewnątrz budynku i jest dostępna przez 24 godziny na dobę.

Wyposażenie kurników

Każdy kurnik powinien być wyposażony w grzędy lub wzniesione poziomy do siedzenia w rozmiarach i proporcjach odpowiednich do wielkości grupy ptaków (na 1 kurę należy przyjąć 18 cm grzędy, 7 szt. niosek/1 gniazdo). Ponadto 1/3 podłogi powinna być w nich lita i pokryta ściółką (słoma, torf, piasek, trociny), a także w przypadku kur niosek powinna być wystarczająca i przeznaczona do gromadzenia odchodów. Ogólna powierzchnia użytkowa budynków dla drobiu nie może przekraczać 1600 m² – maksymalna obsada do 6 kur na 1 m² wolnej powierzchni podłogi. Kury muszą mieć łatwy dostęp do obszarów zielonej otwartej przestrzeni wybiegu (minimalna powierzchnia terenów otwartych 4 m²/1 ptaka). Światło naturalne może być uzupełnione światłem sztucznym maksymalnie do 16 godzin z nieprzerwanym ośmiogodzinnym odpoczynkiem nocnym bez światła sztucznego.

Obsady i wybiegi

Jednym z warunków prawidłowej produkcji ekologicznej jest wymóg 1 kogut/10-15 kur

Jeden kogut powinien przypadać na 10-15 kur. Obszary na otwartej przestrzeni powinny być pokryte roślinnością, zapewniać w ciągu całego dnia stały dostęp do otwartej przestrzeni, a także łatwy dostęp do odpowiedniej liczby poideł (dostępność poidła – 2,5-3 cm/szt., dostępność do paszy – 9-11 cm/szt. brzegu karmidła). Ponadto na całym obszarze otwartej przestrzeni należy zapewnić odpowiednią ilość elementów zabezpieczających w postaci schronień, krzewów lub drzew. Dodatkowo w przypadku chowu kur niosek obowiązuje zakaz stosowania takich praktyk gospodarskich jak: skubanie żywego drobiu czy zakaz przycinania dziobów.

Na terenie otwartym w produkcji ekologicznej obowiązuje wymóg zapewnienia odpowiednich schronień w postaci schronień, krzewów lub drzew

Prowadzenie chowu w wyżej określony sposób pozwala na uzyskanie produktu ekologicznego w postaci jaj, stanowi również dodatkowy stały dochód w gospodarstwie. Ponadto od roku 2024 jest możliwe w ramach kampanii dopłat bezpośrednich uzyskanie dodatkowych środków finansowych w postaci dopłat do dobrostanu kur niosek.

Rolnicy ekologiczni prowadzący chów kur niosek, którzy są ujęci w wykazie producentów spełniających powyższe wymagania dotyczące rolnictwa ekologicznego oraz którzy posiadają numer zakładu drobiu, mogą wnioskować o uproszczony system płatności dobrostanowej (brak obowiązku posiadania planu dobrostanu zwierząt).

Materiały:

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego Rady (UE) 2018/848 z dnia 30.05.2018 roku w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produkcji ekologicznej.
2. Ekologiczny chów zwierząt w świetle nowych przepisów prawnych, Anna Litwinow, wyd. Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Radomiu, 2020 rok.

Artykuł ukazał się w czasopiśmie Kurier Rolniczy nr 1/2025. Zapraszamy do prenumeraty, informacje pod nr tel. 77 44 37 142.