Irlandia to zielona wyspa kojarzona z wyjątkową przyrodą, zwierzętami, falistymi wzgórzami i bogatą historią. W lipcu grupa doradców, rolników, naukowców, przyrodników z Polski dzięki Centrum Doradztwa Rolniczego w Poznaniu miała możliwość bliższego zapoznania się z zagadnieniami związanymi z ochroną bioróżnorodności na terenach wiejskich oraz z efektywnym gospodarowaniem na trwałych użytkach zielonych w Irlandii.

Program wyjazdu obejmował spotkania z właścicielami małych gospodarstw rodzinnych, producentami zrzeszonymi w organizacjach, a także specjalistami z ośrodków badawczych. Uczestnicy wyjazdu wzięli udział w targach Agroshow Oldcastle Agricultural Show. To znane w całym kraju wydarzenie, które skupia hodowców owiec, bydła, drobiu, koni, a nawet psów, stając się miejscem wymiany doświadczeń między rolnikami. Prezentowane były tam także lokalne wyroby rzemieślnicze, wypieki i produkty spożywcze, które ukazały bogactwo irlandzkiej kultury wiejskiej. Grupa mogła wziąć udział w warsztatach organizowanych przez Hall Industry Classes, gdzie przedstawiono sztukę i rzemiosło lokalnych twórców.

Nasza grupa wzięła udział w Dniach Otwartych organizowanych przez Tullamore Farm Suckler and Sheep. Farma położona jest tuż za miastem w hrabstwie Offaly i swoje bramy otworzyła dla hodowców owiec, bydła mlecznego oraz mięsnego z całego kraju. Dni Otwarte były doskonałą okazją do omówienia bieżących tematów z rolnikami. Podczas wydarzenia pokazano szereg zmian, które wprowadzono w przykładowych gospodarstwach.

Wizyta w Centrum Badań nad Zwierzętami i Użytkami Zielonymi w Teagasc Grange to kolejne miejsce naszej wizyty w Irlandii. W ramach spotkania omówiono projekt Farm PEAT, który ma na celu opracowanie lokalnych programów rolniczych dla gospodarstw położonych na glebach torfowych. Projekt ten skupia się na ochronie delikatnych ekosystemów, takich jak ozy, cieki wodne czy granice pól, a system płatności zależy od osiąganych rezultatów ekologicznych. Inicjatywa ta stanowi przykład nowoczesnego podejścia do rolnictwa, które łączy cele produkcyjne z dbałością o środowisko.

Podobne założenia przyświecają projektowi Farm Carbon EIP, którego celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych z torfowisk i pastwisk, przy jednoczesnym zwiększaniu różnorodności biologicznej oraz poprawie jakości wody. Gospodarstwo, na którym omawiany był projekt, pozyskało wsparcie finansowe w ramach Wspólnej Polityki Rolnej – irlandzkiego odpowiednika działań rolno-środowiskowych.

Następna wizyta miała miejsce w gospodarstwie ekologicznym Marka Gillandersa. Na jego farmie uprawia się około 75 akrów zbóż, a pozostała część ziemi to pastwiska stałe i pastwiska koniczyny. Mark prowadzi stado krów mamek liczące 20 sztuk, a pogłowie jest bardzo ekstensywnie zarządzane. Bydło wypasane jest na pastwiskach, natomiast w miesiącach zimowych, gdy przebywa w pomieszczeniach, paszę stanowi kiszonka z koniczyny czerwonej. Ekologiczna pszenica jest uprawiana na farmie i mielona lokalnie na mocną irlandzką mąkę, a następnie sprzedawana na rynku konsumenckim. Rolnik wprowadził płodozmianowe uprawy mieszane, głównie pszenicę i fasolę rosnące razem, które są oddzielane, pozostawiając pszenicę na mąkę, a fasolę na białko zwierzęce, co zmniejsza ilość importowanego białka. Na farmie znajduje się około 5 akrów nieuprawianych terenów podmokłych, które są przeznaczone dla bioróżnorodności i dzikiej przyrody. Gęste żywopłoty oraz pasma lasów tworzą korytarze przyrodnicze, wspierając lokalny ekosystem.

Kolejnym przystankiem była farma Teagasc Signpost, prowadzona przez Shaya Ryana w New Ross, w hrabstwie Wexford. Rolnik zaprezentował swoje gospodarstwo oraz wyjaśnił, na czym polega praca w systemie GLAS i jakie kroki podejmuje, aby poprawić zrównoważony rozwój swojej farmy. System GLAS (Green, Low-Carbon, Agri-Environment Scheme) to program wspierający rolników w podejmowaniu działań na rzecz ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Jego głównym celem jest zmniejszenie wpływu rolnictwa na środowisko, szczególnie w kontekście ochrony zasobów wodnych, bioróżnorodności oraz łagodzenia zmian klimatycznych.

Program jest częścią Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej (CAP) i skupia się na promowaniu praktyk przyjaznych środowisku w rolnictwie. Rolnicy, którzy biorą w nim udział, zobowiązują się do realizacji określonych działań na swoich gospodarstwach przez co najmniej pięć lat, zgodnie z indywidualnym planem, opracowanym wspólnie z doradcą rolniczym.

Działania w ramach planu GLAS podzielone są na trzy poziomy.

Poziom 1 obejmuje priorytetowe aktywa środowiskowe, które GLAS wspiera, koncentrując się na wrażliwych krajobrazach (w tym obszarach wspólnych), ważnych gatunkach ptaków oraz ochronie wód o wysokim statusie. Identyfikuje również szereg działań dla określonych grup rolników, które mają na celu łagodzenie zmian klimatu.

Poziom 2 koncentruje się na jakości wody poprzez ochronę określonych wcześniej wrażliwych cieków wodnych, a także przyjmuje propozycje od innych rolników, którzy są gotowi podjąć określone wcześniej działania, mające na celu łagodzenie zmian klimatu i wspieranie ptaków żyjących na terenach rolniczych.

Poziom 3 obejmuje uzupełniające działania środowiskowe dla wnioskodawców zatwierdzonych w poziomach 1 i 2, a także kanał wejścia do Programu we własnym zakresie. Składa się z działań takich jak ochrona tradycyjnych łąk kośnych, pastwisk stałych o niskim nakładzie, ważnych elementów krajobrazu, takich jak zabytki archeologiczne, żywopłoty i mury kamienne, a także zapewnienie miejsc gniazdowania ptaków, nietoperzy i pszczół oraz sadzenie małych gajów rodzimych drzew.

Odwiedziliśmy również farmę badawczą Teagasc Johnstown Castle w hrabstwie Wexford. To wiodący irlandzki ośrodek badawczy zajmujący się glebami oraz środowiskiem wiejskim. Ośrodek prowadzi badania nad właściwościami gleb, wydajnością składników odżywczych, jakością powietrza i wody, a także agroekologią. Wyniki tych badań są szeroko wykorzystywane przez doradców, rolników, naukowców oraz decydentów. Johnstown Castle dysponuje nowoczesnymi laboratoriami, które wspierają program badawczy dotyczący analizy gleby, wody, roślin, powietrza oraz mikrobiologii. Laboratoria te monitorują stan krajowej żyzności gleby i są zaangażowane we wszystkie aspekty związane z glebami i odżywianiem upraw. Ośrodek obejmuje około 400 hektarów, z czego 250 hektarów to grunty rolne, a reszta to lasy, parki i jeziora. Gospodarstwo jest również wyposażone w urządzenia do monitorowania ruchu wody w glebie oraz nad nią.

Uczestnikiem wyjazdu studyjnego był Pan Oliwier Jarosz z Ujazdu (woj. opolskie), któremu zadałam kilka pytań:

Renata Huk: Jakie różnice w prowadzeniu gospodarstwa rolnego zaobserwował Pan w Irlandii?

Oliwier Jarosz: Rolnicy w Irlandii starają się jak najbardziej wykorzystać pastwiska, dlatego ich krowy spędzają 24 h na pastwisku. Warto zwrócić uwagę na podejście ekonomiczne, nie robią tego, co im się nie opłaca, nie kupują drogich maszyn, tylko wolą skorzystać z usług rolniczych.

R.H.: Jakie gospodarstwo Pan posiada?

O.J.: Prowadzimy gospodarstwo rodzinne ukierunkowane na produkcję mleka, posiadamy łącznie 200 ha, z czego ok. 80 ha to trwałe użytki zielone. Staramy się być niezależni, dlatego posiadamy serowarnię oraz prowadzimy sprzedaż bezpośrednią nabiału i jaj kurzych.

R.H.: Czy informacje uzyskane podczas wyjazdu studyjnego wprowadzi Pan w swoim gospodarstwie?

O.J.: Zdecydowanie tak. Już w tej chwili modernizujemy halę udojową, zostanie ona wyposażona w typowy dla Irlandii system karmienia krów w hali udojowej.

R.H.: Czy wyjazd studyjny pozwolił Panu poszerzyć horyzonty na przyszłość.

O.J.: Wyjazd studyjny do Irlandii był okazją do bezpośredniej wymiany doświadczeń, nawiązania współpracy, podniesienia wiedzy w zakresie rolnictwa oraz rozwoju naszego gospodarstwa.

R.H.: Dziękuję za rozmowę.

Artykuł ukazał się w czasopiśmie Kurier Rolniczy nr 10/2024. Zapraszamy do prenumeraty, informacje pod nr tel. 77 44 37 142.