Gleba jako naturalna warstwa skorupy ziemskiej składająca się m.in. z materii organicznej ma kluczowe znaczenie dla biologicznego życia wszystkich organizmów. Dla rolnictwa żyzna gleba to podstawa plonów; bez niej nie ma zdrowych upraw ani stabilnej produkcji żywności. Jej ochrona i regeneracja to inwestycja nie tylko w urodzaj, ale w przyszłość całego środowiska.
Na terenie Polski możemy wyróżnić gleby: bielicowe, brunatne, płowe, czarnoziemy, czarne ziemie, bagienne, mady, rędziny oraz górskie- różniące się warstwą próchniczną decydującą o żyzności gleby i odpowiadającą za prawidłowy wzrost roślin. Tymczasem w Polsce średnia zawartość próchnicy w glebie wynosi 1,9%, a każdy 1% więcej próchnicy to możliwość zgromadzenia 100 l wody/ m2.
Aby zapewnić stabilne plony, poprawić retencję wody, a tym samym obniżyć koszty nawożenia bezwzględnie konieczne jest przywrócenie naturalnych funkcji gleby. Istotnym parametrem jest: pH gleby, które wpływa na dostępność składników odżywczych; analiza zawartości składników pokarmowych, co pozwala określić właściwe nawożenie.
Dlaczego należy dbać o odpowiednie pH w glebie?
Aż 40% gleb w Polsce ma kwaśny bądź bardzo kwaśny odczyn. Kwaśna gleba (o niskim pH) może ograniczać dostępność składników pokarmowych, co negatywnie wpływa na wzrost roślin i ich odporność na choroby. Brak wapnia jest jedną z przyczyn, która nasila zjawisko erozji. Zakwaszenie gleby to proces obniżania się jej pH, najczęściej wynikający z nadmiernego stosowania nawozów azotowych, kwaśnych opadów oraz wypłukiwania wapnia i magnezu. Kwaśna gleba sprzyja również rozwojowi patogenu, np. Plasmodiophora brassicae, który wywołuje kiłę kapusty. Najskuteczniejszym sposobem walki z zakwaszeniem jest wapnowanie, czyli stosowanie nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych. Zabieg ten podnosi pH gleby, poprawia przyswajalność fosforu i innych makroelementów oraz stymuluje rozwój pożytecznych mikroorganizmów glebowych. Obecnie w sprzedaży mamy do wyboru kilka rodzajów wapna, m.in. wapno defekacyjne, dolomitowe, magnezowe, tlenkowe oraz węglanowe. Wapnowanie to podstawowa inwestycja w gospodarstwie, ponieważ przy niskim odczynie rośliny walczą o przetrwanie, a nie o wysoki plon.
Podstawowe elementy regeneracji gleby:
- Zwiększenie zawartości materii organicznej – stosowanie obornika, kompostu, nawozów zielonych.
- Stosowanie międzyplonów oraz uprawa roślin z rodziny bobowatych – chronią glebę przed erozją, wiążą azot i wspierają życie glebowe.
- Wymieszanie słomy z glebą – słoma wzbogaca glebę w próchnicę oraz składniki odżywcze, poprawia żyzność gleby.
- Wprowadzenie preparatów biologicznych – mikroorganizmy glebowe (np. bakterie azotowe, grzyby mikoryzowe) wspierają rozkład materii organicznej i poprawiają strukturę gleby.
Poprawę żyzności gleby osiągniemy również poprzez ograniczenie mineralnych nawozów syntetycznych na rzecz nawozów organicznych (kompost, obornik, gnojówka i gnojowica, pomiot kurzy), wykorzystywanie właściwych technik upraw (system bezorkowy, mulczowanie, Strip-till), odpowiedni płodozmian.
Źródła:
- https://www.suedzucker.pl/wapnowanie-pod-lupa/
- Bartkowiak A., Turski R. (2015), Wpływ wapnowania na właściwości gleb kwaśnych, Warszawa, Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa
- Gonet S., Markiewicz M. (2012), Materia organiczna w glebach – właściwości, funkcje, metody badań; Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN
- Zdjęcia: Adobe Stock
Praktykantka PZDR Krapkowice
Weronika Kollek