Dobrostan zwierząt obejmuje utrzymanie zdrowia, zapewnienie odpowiednich warunków fizycznych oraz komfortu psychicznego. Zgodnie z obowiązującymi zasadami należy zapewnić zwierzęciu zaspokojenie potrzeb w zakresie żywienia, dostępu do wody, odpowiedniej przestrzeni życiowej, towarzystwa innych zwierząt, leczenia, higieny, mikroklimatu pomieszczeń, warunków świetlnych. Zasady dotyczą również humanitarnego traktowania zwierząt, nieokaleczania ich, zapewnienia pomieszczeń inwentarskich dostosowanych do zmiennych warunków klimatycznych w poszczególnych porach roku. Należy przestrzegać właściwych warunków przewozu oraz humanitarnego sposobu uboju.
Warunki dobrostanu nie są nowością. Od czasów, kiedy człowiek zajmuję się hodowlą i produkcją zwierzęcą wiadomo, że zwierzęta potrzebują odpowiednich warunków bytowych, właściwego żywienia i humanitarnego traktowania. Normy zostały ujednolicone i opracowane przez Radę Dobrostanu Zwierząt. Są zawarte w Kodeksie Dobrostanu Zwierząt Gospodarskich opublikowanym w 1983r. Pozwalają na uświadomienie rolnikom, że nieprzestrzeganie ich jest niezgodne z prawem i grozi konsekwencjami.
Wymogi wzajemnej zgodności obejmujące dobrostan zwierząt dzieli się na trzy grupy:
- Wymogi dotyczące ochrony zwierząt gospodarskich
- Wymogi dotyczące minimalnych norm ochrony cieląt
- Wymogi dotyczące minimalnych norm ochrony świń.
Ogólne wymogi dotyczące ochrony dotyczą obsługi zwierząt, w tym kwalifikacji zajmujących się nimi pracowników, dozoru, karmienia i pojenia, postępowania ze zwierzętami chorymi, zranionymi, wykonywania zabiegów oraz prawidłowego transportu. Wymogi dotyczą również zapewnienia prawidłowych warunków w budynkach i pomieszczeniach inwentarskich, w tym nieszkodliwego poziomu hałasu i właściwego oświetlenia.
Zabronione jest znęcanie się nad zwierzętami oraz ich zaniedbywanie. Nieuzasadnione zabicie lub znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem podlega karze pozbawienia wolności do 3 lat. Zwierzę źle traktowane zostaje odebrane właścicielowi. Nie można używać do pracy zwierząt chorych, w złej kondycji, zbyt młodych lub starych. Zabronione jest przeciążanie zwierząt oraz używanie uprzęży i innego wyposażenia, które mogłyby spowodować uszkodzenie ciała.
Zwierzętami gospodarskimi powinni zajmować się pracownicy posiadający przygotowanie zawodowe lub przynajmniej kilkuletnie doświadczenie w tym zakresie. Ważne jest posiadanie wiedzy na temat żywienia, pielęgnacji i obsługi zwierząt. Przygotowanie w tym zakresie dają szkoły rolnicze i szkolenia w zakresie produkcji zwierzęcej (szczególnie ważne dla osób po raz pierwszy rozpoczynających pracę ze zwierzętami). Nad zwierzętami należy sprawować nadzór. Kontrola powinna być przeprowadzana przynajmniej raz dziennie, a w przypadku cieląt utrzymywanych w pomieszczeniu inwentarskim dwa razy dziennie. Należy zapewnić stałe lub przenośne sztuczne oświetlenie, żeby można było doglądać zwierzęta o różnych porach. Jeżeli zwierzęta są utrzymywane w systemie otwartym należy nadzorować je przy każdej możliwości (cielęta minimum raz dziennie) mając na uwadze zapewnienie im bezpieczeństwa, zdrowia oraz zaspokojenia potrzeb żywieniowych i dostępu do wody.
Żywienie zwierząt musi być dostosowane do ich potrzeb i różni się w zależności od gatunku, wieku, stanu fizjologicznego i kierunku użytkowania. Wymagane jest, zgodnie z prawem polskim, aby zwierzęta były karmione dwa razy dziennie. W przypadku drobiu, trzody chlewnej i zwierząt mięsożernych futerkowych dopuszcza się karmienie raz dziennie. Paszę należy podawać wszystkim zwierzętom w tym samym czasie. Zabronione jest podawanie w paszy hormonów wzrostu i tucz kaczek i gęsi na stłuszczone wątroby. Należy zapewnić wystarczającą ilość wody do picia (dotyczy zwierząt powyżej 2 tygodnia życia). Zwierzęta muszą mieć stały dostęp do wody podczas upałów i w przypadku choroby. Urządzenia do karmienia i pojenia muszą być wykonane z materiałów nie szkodliwych dla zwierząt i znajdować się w prawidłowym stanie technicznym. Należy je na bieżąco czyścić, sprawdzać i konserwować.
Budynki i pomieszczenia inwentarskie muszą być utrzymywane w czystości i dezynfekowane, żeby nie dopuścić do gromadzenia się insektów i gryzoni, które przenosząc choroby zagrażają zdrowiu zwierząt oraz w konsekwencji stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa produktów żywnościowych pochodzenia zwierzęcego. Należy zapewnić zwierzętom suche i czyste miejsce do leżenia, cielęta do 2 tygodnia życia muszą być utrzymywane na ściółce. Ważne jest, żeby podłoga, po której poruszają się zwierzęta była dla nich bezpieczna tj. twarda, równa i nie śliska a elementy wyposażenia nie powodowały skaleczeń.
Pomieszczenia w budynku muszą być oświetlone przynajmniej przez 8 godzin dziennie (światłem naturalnym lub sztucznym). Nie jest dopuszczalny ciągły hałas powyżej 85 dB, w nocy oraz w pomieszczeniach dla ciężarnych samic i noworodków wskazany jest znacznie niższy poziom hałasu. Bardzo ważna jest prawidłowa wentylacja pomieszczeń i niedopuszczanie do wystąpienia szkodliwego poziomu dwutlenku węgla, amoniaku, siarkowodoru i kurzu. Stężenie CO2 nie może przekraczać 3000 p.p.m, NH3 – 20 p.p.m. (dotyczy bydła, trzody chlewnej, drobiu), H2S – 5 p.p.m. (dotyczy bydła i trzody chlewnej). Optymalna wilgotność w pomieszczeniu inwentarskim to 60-80 %.
Wymagane jest, żeby gospodarstwo posiadało możliwość odizolowania zwierząt chorych. Poradę weterynaryjną odnotowuje się w ewidencji leczenia zwierząt, którą należy przechowywać przez okres 5 lat. Do wykonywania na zwierzętach zabiegów weterynaryjnych uprawnieni są lekarze i technicy weterynarii. Wszystkie zwierzęta muszą mieć zapewnioną swobodę ruchów, niezależnie od systemu w jakim są utrzymywane. Dotyczy to zapewnienia odpowiedniej przestrzeni do wykonywania wszystkich czynności życiowych. Dla cieląt i trzody chlewnej ustalono bardziej sprecyzowane minimalne normy.
Zwierzęta transportuje się w dobrych warunkach, odpowiednim środkiem transportu. Środek transportu musi mieć odpowiednią nawierzchnię zapewniającą przyczepność kończyn, musi być zapewniona odpowiednia temperatura oraz wentylacja. Zwierzęta należy rozmieścić zapewniając im dzięki prawidłowemu zastosowaniu uwięzi możliwość leżenia i wstawania. W czasie długiego transportu podaje się wodę, paszę i zapewnia odpoczynek. Nie można transportować zwierząt w okresie okołoporodowym i oddzielać młodych od karmiących matek. Gdy podczas transportu zwierzę zachoruje lub dozna urazu należy zapewnić mu pomoc weterynaryjną.
Wymagane jest przeprowadzanie uboju w sposób humanitarny. Przepisy w tym zakresie zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. Zwierzę może być uśmiercone w przypadku uboju gospodarczego oraz z konieczności, a także w celu skrócenia jego cierpień, ze względów sanitarnych, dla potrzeb nauki lub w przypadku bezpośredniego zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego. Decyzję o uśmierceniu zwierzęcia podejmują uprawnieni funkcjonariusze (lekarz weterynarii, funkcjonariusz policji, straży miejskiej, gminnej, granicznej, inspektor Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami, strażnik państwowej straży łowieckiej lub rybackiej, pracownik służby leśnej.