Kukurydza to jedna z najpopularniejszych roślin uprawnych w Polsce – wykorzystywana do produkcji ziarna oraz kiszonki. O sukcesie całego sezonu uprawowego decyduje nie tylko prawidłowa agrotechnika, ale także odpowiednio dobrany termin zbioru. Zarówno zbyt wczesny, jak i zbyt późny zbiór może prowadzić do znacznych strat plonu i pogorszenia jego jakości.
Kukurydza na ziarno – kiedy zbierać?
W przypadku zbioru na ziarno kluczowym parametrem jest jego wilgotność. Najkorzystniejsza dla zbioru wilgotność wynosi 28-32%, choć nowoczesne suszarnie pozwalają zbierać ziarno nawet powyżej tego zakresu. Zbyt wczesny zbiór przy wyższej wilgotności oznacza konieczność intensywnego dosuszania, natomiast zbyt późny zwiększa ryzyko porażenia kolb przez grzyby (np. Fusarium), strat mechanicznych (łamanie się kolb i osypywanie ziarna), a także uszkodzenia przez dziką zwierzynę.
Jak ocenić dojrzałość ziarna?
Najczęściej stosuje się tzw. test czarnej plamki (black layer) – to warstwa oddzielająca ziarno od miejsca przyczepu do kolby. Jej pojawienie się oznacza, że ziarno zakończyło proces dojrzewania fizjologicznego i jego wilgotność spada w szybkim tempie. Ocenę tę można przeprowadzić wizualnie, przecinając ziarno ostrym nożem.
Kukurydza na kiszonkę – jaki moment jest najlepszy?
Dla produkcji kiszonki najważniejsze jest uzyskanie odpowiedniego stosunku suchej masy w całej roślinie, który powinien wynosić 30-35%. Z kolei sucha masa ziarna na poziomie około 45-50%. W tym przedziale osiąga się najlepsze parametry fermentacji i wartości pokarmowe kiszonki. Optymalny termin zbioru występuje, gdy roślina znajduje się w fazie woskowej lub woskowo-szklistej. Wcześniejszy zbiór sprawi, że zawartość suchej masy w roślinie nie przekracza 20%. Dodatkowo większość kiszonki będą stanowiły łodygi oraz liście.
Co oznacza zbyt wczesny lub zbyt późny zbiór?
- zbyt wczesny zbiór
- zawartość suchej masy,
- duże straty soku kiszonkowego,
- kiszonka o słabej stabilności.
- zbyt późny zbiór
- włókniste łodygi,
- trudności w ubijaniu i zakiszaniu,
- ryzyko pleśni i strat w kiszonce.
Jak ocenić gotowość do zbioru na kiszonkę?
Gdy ziarno osiąga fazę półmleczną do fazy przejściowej (płyn w ziarnach zaczyna gęstnieć, stając się bardziej lepki i przypominający ciasto), a liście zaczynają żółknąć od dołu – to sygnał do oceny zawartości suchej masy.
Można dokonać oceny dojrzałości kolby i suchej masy rośliny na kilka sposobów:
Sprawdzić odległość linii mlecznej ziarna od podstawy. Należy przeciąć ziarno na pół i oszacować. Jeśli linia znajduje się w odległości 2/3 od podstawy wtedy zawartość suchej masy wynosi około 28%, w połowie ziarniaka 32%, w 1/3 – 35%.
W domowych warunkach można także odważyć 1000 g zielonki, a następnie ogrzewać ją w mikrofali co minutę sprawdzając jej wagę. Aby zapobiec spaleniu próbki, należy włożyć do mikrofalówki szklankę z wodą. Ogrzewamy próbkę seriami co minutę aż do jej wysuszenia, czyli do momentu aż waga nie ulegnie zmianie. Otrzymaną wagę końcową dzielimy przez masę początkową próbki, a następnie mnożymy razy 100%, aby uzyskać zawartość suchej masy.
Przystępując do zbioru kukurydzy przeznaczonej na kiszonkę w optymalnym momencie, należy pamiętać o właściwym rozdrobnieniu roślin na sieczkę o długości około 1 cm. W celu zapewnienia lepszej strawności skrobi, ziarna powinny być rozbite na kilka mniejszych fragmentów. Nawet najostrzejsze noże sieczkarni nie są w stanie skutecznie uszkodzić ziarniaków – niezbędne są do tego sprawne wałki zgniatające. Stopień rozdrobnienia ziarna staje się szczególnie ważny przy opóźnionym zbiorze, gdy ziarniaki są już twarde. W przypadku braku nowoczesnych maszyn zapewniających odpowiednie rozdrobnienie, lepszym rozwiązaniem jest wcześniejszy zbiór – w fazie dojrzałości mleczno-woskowej, gdy zawartość suchej masy wynosi około 32-33%. Taki poziom wilgotności sprzyja też łatwiejszemu ubijaniu masy w pryzmach.
Czynniki wpływające na wybór terminu zbioru
Oprócz dojrzałości roślin, ważne są też:
warunki pogodowe – opady mogą opóźniać zbiór i pogarszać warunki polowe;
możliwości techniczne gospodarstwa – dostępność maszyn, suszarni, siły roboczej;
przeznaczenie paszy – różne potrzeby żywieniowe bydła mlecznego i opasowego.
Odpowiedni termin zbioru kukurydzy – zarówno na ziarno, jak i kiszonkę – to efekt obserwacji, doświadczenia i czasem pomiarów laboratoryjnych. Regularna kontrola dojrzałości ziarna, zawartości suchej masy i kondycji roślin pozwala maksymalizować plon i zapewnić jego wysoką jakość. Aby najlepiej odzwierciedlić stan rzeczywisty, należy wybrać rośliny z różnych miejsc pola.