Zioła od lat wykorzystywane są w leczeniu zwierząt gospodarskich. Większe zainteresowanie tymi specyficznymi roślinami zaobserwowano, kiedy w 2006 roku wprowadzono dyrektywy Unii Europejskiej (UE 1831/2003) zakazującej stosowania antybiotyków, jako dodatków paszowych.
Coraz częściej większą uwagę zwraca się, aby w runi łąk i pastwisk występowały różne gatunki ziół. Na terenie Polski występują one dosyć powszechnie, co pozytywnie wyróżnia nasz kraj. Około 230 roślin jakie rosną w Polsce uważane są za posiadające właściwości lecznicze, zaś ponad 60 gatunków uprawiane są jako rośliny zielarskie. Należy jednak pamiętać, że udział ziół w runi decyduje o tym, czy zaliczymy je do chwastów czy do pożądanych składników szaty roślinnej danego środowiska – zioła powyżej 10 % w runi traktowane są jako chwasty.
Jak wiadomo jakość pasz wpływa na zdrowotność bydła. Zioła należy zbierać z terenów niezanieczyszczonych, a uprawiać je bez stosowania środków chemicznych lub stosowanie ich ograniczyć.
Działanie ziół polega między innymi na regulowaniu procesów trawiennych, wspomaganiu wydzielania enzymów i żółci. Zioła wzmagają apetyt, pobudzają produkcję mleka i zwiększają przyswajanie składników pokarmowych i zawierają: różne olejki eteryczne, barwniki (karotenoidy, antocyjany), alkaloidy, glikozydy, fenolokwasy, fitosterole, flawonoidy, które hamują rozwój mikroorganizmów chorobotwórczych, stymulują układ immunologiczny i rozrodczy, pobudzają krążenie krwi, hamują stany zapalne oraz sprzyjają odnowie nabłonków i kosmków jelitowych.
Rośliny lecznicze w widoczny sposób poprawiają zdrowotność bydła i jakość produktów od nich otrzymywanych, a mianowicie mięsa i mleka. Efekty są widoczne po długim i regularnym stosowaniu. Rośliny zielne zawierają wiele cennych składników paszowych np.: skrobię, tłuszcze, białko, sole mineralne, witaminy, celulozę, pektyny oraz substancje biologicznie czynne. Zioła podawane są w postaci dodatków do pasz podstawowych. Udział ich jest niewielki i najczęściej wynosi od 0,2 do 2 % suchej masy.
Zioła budzą duże zainteresowanie w żywieniu krów mlecznych. Badania wykazują, że karmiąc krowy mieszankami ziołowymi można zwiększyć ich wydajność mleczną. Można polepszyć skład chemiczny oraz wskaźniki fizykochemiczne mleka i jego wartość technologiczną i odżywczą.
Polscy naukowcy przeprowadzili badania nad wpływem ziół na zdrowotność gruczołu mlekowego.
Zastosowano tu mieszankę ziołową, która zawierała rumianek pospolity, krwawnik pospolity, rzepik pospolity, pokrzywę zwyczajną, babkę lancetowatą, dziurawiec zwyczajny i przywrotnik pasterski. Okazało się, że dodając taką mieszankę do paszy treściwej, można zmniejszyć liczbę komórek somatycznych w mleku. Towarzyszy temu mniejsza liczba bakterii oraz drożdży i pleśni. Dodatki ziołowe stwarzają możliwość zwiększenia wydajności mlecznej, a także polepszenia wartości odżywczej i przydatności technologicznej mleka. Wykazano to w badaniach, w których krowy pobierały paszę treściwą z 1- lub 2-procentowym dodatkiem mieszanki ziołowej. Najlepsze efekty uzyskano po zastosowaniu większego dodatku ziół. Osiągnięto wyższą wydajność o mniej więcej 1,5 kg dziennie w porównaniu z krowami nieotrzymującymi tego dodatku. Mleko miało więcej białka i tłuszczu, który charakteryzował się lepszym profilem kwasów tłuszczowych. Obecność ziół w dawce pokarmowej może mieć dobry wpływ na wydajność i skład chemiczny mleka. Ponadto zioła mogą zmieniać jego smak i zapach. Wskazuje się, że najlepiej stosować dodatki wytworzone z kilku ziół. Ponadto lepiej nadawało się do produkcji serów. Dodatkowo krowy lepiej wykorzystywały paszę.
Korzystnych efektów skarmiania ziół można oczekiwać nie tylko po zastosowaniu odpowiednich dodatków, ale również w przypadku ich naturalnej obecności w paszach objętościowych. Substancje biologicznie czynne zawarte w ziołach mogą przenikać do mleka i oddziaływać na konsumentów. Polscy naukowcy przeprowadzili badania nad wpływem takiego mleka na zwierzęta laboratoryjne. Zwierzęta karmiono mlekiem pochodzącym od krów otrzymujących komercyjny preparat ziołowy lub ekstrakt z jeżówki purpurowej, bądź dodatki te dodawano bezpośrednio do mleka. Komercyjny preparat ziołowy został wytworzony z różnych surowców zielarskich (aloes, maca, mniszek pospolity, goździki, chmiel, cynamon i kasztan jadalny). Efektem dodawania tych dodatków bezpośrednio do mleka było niższe stężenie cholesterolu we krwi.
Dodatek świeżych ziół jeżówki purpurowej i kminku zwyczajnego nie wpłynął na wydajność mleczną krów, jednak mleko otrzymane od krów wypasanych z dostępem do zielonki jeżówki miało statystycznie istotnie wyższą zawartość tłuszczu i białka. Przy skarmianiu kminku zwyczajnego zaobserwowano natomiast w pewnych okresach tendencję do zwyżki zawartości białka ogólnego w mleku krów.
Dodatki ziołowe mogą stanowić dobre uzupełnienie diety głównie w chowie ekologicznym. Tutaj są szczególne obwarowania odnośnie do stosowania środków farmakologicznych i substancji syntetycznych. W produkcji ekologicznej trudniej zbilansować dawkę pokarmową. Istnieje zatem ryzyko niedoborów składników odżywczych, które mogą źle wpływać na organizm. Zwierzęta mogą pobierać zioła nie tylko w postaci dodatków paszowych. Dobrym źródłem ziół może być świeża zielonka. Podczas przetwarzania i magazynowania roślin może dojść do obniżenia zawartości różnych substancji biologicznie czynnych. Korzystny wpływ żywienia pastwiskowego na organizm może wynikać w pewnym stopniu właśnie z obecności ziół w runi pastwiskowej. Pasące się zwierzęta mogą pobierać różne zioła zawierające szereg substancji biologicznie czynnych. Często nie docenia się znaczenia ziół jako składników runi pastwiskowej. Mimo niewielkiego udziału ziół w dawce pokarmowej rośliny te mogą jednak oddziaływać na procesy zachodzące w organizmie zwierząt.
Źródło:
Iwona Radkowska „Wykorzystanie ziół i fitogenicznych dodatków paszowych w żywieniu zwierząt gospodarskich” Instytut Zootechniki Państwowy Instytut Badawczy, Dział Technologii, Ekologii i Ekonomiki Produkcji Zwierzęcej, 32-083 Balice k. Krakowa,
Adam Mirowski „Użyteczność ziół w żywieniu bydła” Życie Weterynaryjne 2019
Magdalena Olcha, Malwina Merska, Maciej Wacław Bąkowski „Efektywność stosowania w dawkach pokarmowych ziół w różnych postaciach u bydła”
Prof. dr hab. Piotr J. Domański „Zioła pastewne w runi użytków zielonych”
Natalia Maksymiec „Pozytywne aspekty stosowania ziół w żywieniu bydła” Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie