W czasie zimy rośliny zapadają w stan anabiozy czyli osłabienia aktywności życiowej na skutek działania niekorzystnych warunków środowiskowych. W okresie tym narażone są z reguły na oddziaływanie niekorzystnych czynników, powodujących uszkodzenia, a nawet ich wyginięcie.
Ocenę przezimowania powinno przeprowadzać się na wszystkich polach, na których zimują rośliny uprawne czyli na polach obsianych roślinami ozimymi i wieloletnimi. Do ujemnych skutków przezimowania zalicza się:
Wymarzanie – najczęściej obserwowane ryzyko zachodzące przy braku lub słabej okrywie śnieżnej przy silnych mrozach oraz wahaniach temperatur w okresie przedwiosennym. Na roślinach widoczne są martwe liście i łodygi, a zdarza się, że i węzły krzewienia lub szyjki korzeniowe
Wysmalenie następuje podczas suchych i mroźnych wiatrów przy niedostatecznie grubej okrywie śnieżnej. Łodygi i liście roślin dają wrażenie spalonych, natomiast węzły krzewienia, szyjki korzeniowe uszkodzone.
Wyprzenie – zjawisku temu sprzyja obfita okrywa śniegu, który spadł na niezamarzniętą glebę. Wyprzenie objawia się następująco- nadziemne części roślin mają brązowy kolor, są nadgniłe i wydają przykry zapach.
Uszkodzenia spowodowane skorupą lodową zachodzą najczęściej podczas zimowych gołoledzi. Liście oraz łodyg uszkodzonych roślin są szarożółte i dają wrażenie sparzonych.
Wysadzenie roślin z gleby z reguły obserwuje się na glebach zasobnych w próchnicę, na których wskutek częstych odwilży i zamarzania dochodzi do ruchów gleby. Wysadzone z gleby rośliny leżą wówczas rozpłaszczone.
Wymakanie – zachodzi najczęściej po roztopach oraz po intensywnych opadach deszczu. Zalane rośliny gniją.
Uszkodzenia roślin przez gryzonie powodowane są w przypadku suchej i łagodnej zimy. Uszkodzeniom ulegają nadziemne części roślin. Widoczne są ubytki obsady roślin.
Szacunkowa ocena przezimowania polega na dokładnej lustracji całego pola oraz na obliczeniu uszkodzonych roślin na powierzchniach obserwacyjnych. Powierzchnie takie wyznaczane mogą być za pomocą prostokątnej ramki o ustalonych wymiarach. W przypadku wykrycia uszkodzeń – określa się ich objawy oraz ustala przyczyny. W celu określenia ilościowych uszkodzeń w łanie, oblicza się wszystkie rośliny na jednostce powierzchni. Kolejnym etapem jest policzenie wyłącznie roślin z widocznymi skutkami niewłaściwego przezimowania. Następnie szacunkowo ocenia się ilość uszkodzeń w procentach. Dokonując oceny stanu roślin rzepaku ozimego należy zwrócić uwagę na kondycję szyjki korzeniowej, która powinna być ,,żywa” czyli nie wzbudzająca podejrzeń co do niewłaściwego przezimowania takich jak galaretowata struktura oraz ciemne zabarwienie. Przebarwienia a nawet zielony stożek wzrostu nie świadczy o przezimowaniu rzepaku ozimego. W sprawdzenia jak przezimowały zboża można samodzielnie wykonać prosty test. Pierwszym etapem jest wykopanie wzbudzających podejrzenia roślin, delikatne przycięcie korzeni oraz przycięcie roślin około 4 cm nad węzłem krzewienia. Rośliny układa się na np. na wilgotnej ligninie w widnym miejscu w temperaturze około 22 stopni Celsjusza oraz przykrywa je przezroczystym materiałem np. szkłem. Po upływie doby na żywych roślinach powinno się zaobserwować przyrost.
Decyzje gospodarcze dotyczące likwidacji całego łanu lub fragmentu plantacji należy podejmować ostrożnie po kilkukrotnie przeprowadzonej szacunkowej oraz ilościowej ocenie przezimowania. Do likwidacji powinno skłonić zjawisko gdy liczba roślin zdrowych na powierzchni jednego metra kwadratowego jest niższa niż niezbędne minimum.
Dokonując wiosennej lustracji plantacji na roślinach zaobserwować można uszkodzenia wywołane przez choroby i szkodniki w okresie jesiennym. Oceniając kondycję rzepaku ozimego możemy spotkać się z jasnobrunatnymi owalnymi plamami o średnicy około 20 mm wywołanymi przez suchą zgniliznę kapustnych. Wygryzione na liściach rzepaku otwory mogą być spowodowane żerowaniem pchełki rzepakowej. Uszkodzone żerowaniem larw pchełki rzepakowej liście w zimie przemarzają i mogą przedwcześnie zamierać, ponadto redukcji ulega wielkość i jakość plonu. W przypadku zbóż najczęściej obserwuję się wirus żółtej karłowatości jęczmienia. Porażone rośliny są niższe a objawy na liściach występują w postaci żółtych przebarwień i zaczynają się od wierzchołków liści. Groźną chorobą złego zimowania zbóż jest pleśń śniegowa. Początkowe uszkodzenia roślin mogą być widoczne nawet jesienią. Rośliny nierównomiernie wschodzą, natomiast siewki pokryte są białoróżową grzybnią. Objawy pleśni w całej okazałości widoczne są wiosną po stajaniu śniegu. Widać wtedy zamarłe rośliny pokryte brudnobiałym lub jasnoróżowym nalotem grzybni.
W Opolskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Łosiowie odbyło się szkolenie połączone z warsztatami polowymi ,,Ocena przezimowania w praktyce”, w którym udział wzięli uczniowie klasy III o profilu Technik rolnik z Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. ks. dr Jana Dzierżona w Bogdańczowicach oraz nasi doradcy.